Episode 140
Οκτώ γυναίκες κατηγορούνται του Ρομπέρ Τομά
θεατρικό Οκτώ γυναίκες κατηγορούνται του Ρομπέρ Τομά
Μια χιονισμένη νύχτα Χριστουγέννων. Ένα απομονωμένο αρχοντικό. Μια σιωπή πιο βαριά κι από τον θάνατο. Ο μοναδικός άντρας της οικογένειας, ο Μαρσέλ, βρίσκεται νεκρός στο δωμάτιό του, με ένα μαχαίρι στην πλάτη. Οι οκτώ γυναίκες της ζωής του –η σύζυγος, οι κόρες, η πεθερά, η αδελφή, η κουνιάδα, η οικονόμος και η καμαριέρα– είναι οι μόνες παρούσες. Ο δολοφόνος βρίσκεται ανάμεσά τους. Από εκεί και πέρα, αρχίζει ένα θεατρικό παιχνίδι που συνδυάζει με μαεστρία το αστυνομικό μυστήριο, τη μαύρη κωμωδία και την κοινωνική σάτιρα.
Το θεατρικό έργο του Ρομπέρ Τομά «Οκτώ γυναίκες κατηγορούνται» (Huit Femmes, 1958) παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και σημείωσε μεγάλη επιτυχία, τόσο στο θέατρο όσο και αργότερα στον κινηματογράφο. Η περίφημη διασκευή του Φρανσουά Οζόν το 2002 με τις Κατρίν Ντενέβ, Ιζαμπέλ Υπέρ και Φανί Αρντάν το καθιέρωσε διεθνώς ως ένα από τα πιο διαχρονικά έργα της σύγχρονης γαλλικής δραματουργίας. Στην Ελλάδα, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στα μέσα της δεκαετίας του '60, ενώ πρόσφατα αναβίωσε με σκηνοθεσία Πέτρου Ζούλια, κατακτώντας και πάλι το κοινό.
Υπόθεση και θεματικοί άξονες
Το έργο εκτυλίσσεται μέσα σε ένα κλειστό, ασφυκτικό σκηνικό: μια πολυτελής έπαυλη, αποκλεισμένη από το χιόνι. Η έλλειψη επικοινωνίας με τον έξω κόσμο δίνει στην υπόθεση έναν έντονο τόνο «κλειστού δωματίου» (whodunit) κατά τα πρότυπα της Άγκαθα Κρίστι, αλλά με μια ανατρεπτική ματιά.
Καθώς η δολοφονία αποκαλύπτεται, καθεμία από τις οκτώ γυναίκες γίνεται ταυτόχρονα ύποπτη και θύμα. Μυστικά βγαίνουν στην επιφάνεια: απιστίες, κρυφές εγκυμοσύνες, εκβιασμοί, καταπιεσμένοι έρωτες, ψυχικές ασθένειες, οικονομικές δοσοληψίες, ταξικά απωθημένα. Το θεατρικό μετατρέπεται σε ένα παιχνίδι αλήθειας και προσωπικής απογύμνωσης, όπου η κάθε γυναίκα αποκαλύπτεται μπροστά στα μάτια του θεατή – και μπροστά στις άλλες.
Οι χαρακτήρες
Ο Ρομπέρ Τομά χτίζει οκτώ εξαιρετικά διακριτούς γυναικείους χαρακτήρες, δίνοντας σάρκα και οστά σε ολόκληρο το φάσμα της γυναικείας ψυχοσύνθεσης:
• Η Γκαμπί (η σύζυγος) είναι η επιτομή της αστικής υποκρισίας: κομψή, ελεγχόμενη, αλλά βαθιά δυστυχισμένη και υποταγμένη στο οικογενειακό σχήμα.
• Η Σουζόν (η μεγάλη κόρη) συνδυάζει την ομορφιά με τη νεανική παραπλάνηση – όμως φέρει το δικό της σκοτεινό μυστικό.
• Η Κατρίν (η μικρότερη κόρη) μοιάζει αθώα, αλλά είναι εκείνη που παρατηρεί, καταγράφει και τελικά πυροδοτεί την αποκάλυψη.
• Η Πιερέτ (η αδελφή του θύματος) είναι η γυναίκα που ζει στο περιθώριο, καταραμένη, θύμα και θύτης ταυτόχρονα.
• Η Ογκουστίν (η κουνιάδα) είναι η κλασική γεροντοκόρη, μελαγχολική και καταπιεσμένη, μια μορφή τραγικής ειρωνείας.
• Η Μαμή (η πεθερά) ενσαρκώνει την παλαιά αστική τάξη, σαρδόνια, χειριστική, σχεδόν αρχαική στη θεώρηση της ζωής.
• Η Λουίζ (η καμαριέρα) φαίνεται άκακη αλλά υποκρύπτει ένα παρελθόν σκοτεινό και ερωτικά φορτισμένο.
• Η μαντάμ Σανέλ (η οικονόμος) κινείται ανάμεσα σε κοινωνικές τάξεις και ηθικά όρια, φυλάγοντας καλά τις αποκαλύψεις της.
Ο συγγραφέας δίνει σε καθεμιά φωνή, κίνητρο και μια βαθιά εσωτερική πάλη. Καμία δεν είναι μόνο καλή ή μόνο κακή. Όλες είναι άνθρωποι, δηλαδή αντιφάσεις.
Σκηνοθεσία και σύγχρονη ανάγνωση
Ο Πέτρος Ζούλιας μετέφερε το έργο στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα με σεβασμό στην κλασική του δομή αλλά και με μια κοινωνική οξυδέρκεια που εστιάζει στη σήψη των οικογενειακών δεσμών. Το σκηνικό λειτουργεί σχεδόν σαν ψυχαναλυτικό δωμάτιο: κάθε γυναίκα ξετυλίγει μπροστά μας το προσωπικό της τραύμα.
Το έργο, παρότι ντυμένο με την κωμωδία και τον σαρκασμό, μιλά για κάτι πολύ σοβαρό: τη θέση της γυναίκας μέσα στην οικογένεια και την κοινωνία. Τις πιέσεις που δέχεται, αλλά και τις εκφάνσεις εξουσίας που η ίδια ασκεί. Είναι μια γυναικεία τραγωδία, μεταμφιεσμένη σε αστυνομικό έργο.
Η εμπειρία του θεατή
Ο θεατής φεύγει από την παράσταση γεμάτος ερωτήματα. Δεν έχει σημασία ποια σκότωσε τελικά τον Μαρσέλ – το σημαντικό είναι γιατί. Η κάθαρση δεν προέρχεται από τη λύση του μυστηρίου, αλλά από την αποκάλυψη της αλήθειας, αυτής που χρόνια σιγοβράζει πίσω από το προσωπείο της "καλής οικογένειας". Το γυναικείο σύμπαν του έργου μας δείχνει ότι δεν υπάρχει πιο επικίνδυνο πράγμα από μια αγάπη που έχει σαπίσει.
Ο συγγραφέας
Ο Ρομπέρ Τομά (Robert Thomas, 1927–1989) υπήρξε ένας από τους επιφανέστερους εκπροσώπους του γαλλικού θεάτρου του 20ού αιώνα, με έφεση στο αστυνομικό μυστήριο και στο «θέατρο των ανατροπών». Συνδύασε το χιούμορ με τον κοινωνικό σχολιασμό, και τα έργα του είχαν πάντα μια έντονη θεατρικότητα, παιγνιώδη αλλά και σκληρή. Οι «Οκτώ γυναίκες» αποτελούν ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά του δείγματα, έργο που αντέχει στο χρόνο επειδή αγγίζει κάτι πολύ βαθύ: τη μυστική πλευρά των σχέσεων – ιδιαίτερα όταν αυτές ντύνονται με καθωσπρεπισμό.
Επίλογος
Το «Οκτώ γυναίκες κατηγορούνται» δεν είναι απλώς ένα αστυνομικό έργο. Είναι ένας καθρέφτης που στρέφεται πάνω μας – και ιδίως πάνω στις γυναίκες που γεννούν, αγαπούν, προδίδονται και προδίδουν. Το γέλιο, το σασπένς και οι ανατροπές του θεατρικού δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά οδός προς την αυτογνωσία. Μέσα από το καλειδοσκόπιο αυτών των οκτώ γυναικείων μορφών, ο θεατής συνειδητοποιεί ότι η αλήθεια είναι πάντα πιο σύνθετη απ’ όσο φανταζόμαστε – και η ενοχή ποτέ δεν έχει ένα μόνο πρόσωπο.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
